نجوم؛ لذت یا عذاب

همه ی کسایی که به نوعی با نجوم درگیرن. بالاخره اولین و بزرگترین چیزی که توی ذهنشون همیشه وجود داشته و داره؛ اینه که :
" من از دیدن این آسمون بالای سرم بی نهایت لذت می برم"
همه ی ما خوب به یاد داریم، شیرینی لحظه هایی رو که با چشمای براقمون به این تاریکی بی کران خیره شدیم و با نگاه کردن به این همه چشمک خستگی ناپذیر، به وجد اومدیم و بعدش راغب شدیم که هرچه بیشتر و بیشتر در موردش بدونیم.
اولین باری که شروع کردی صورتهای فلکی رو بشناسی یادته؟
اولین چیزی که از پشت اپتیک، تو آسمون دیدی چی بود؟
بی اندازه قشنگ بود. نه؟
آره
نجوم برای همه ی ما
یعنی یه دنیا لذت و آرامش
یعنی یه عالم فکرای بزرگ
یعنی یه عالم زندگی
یعنی تا بینهایتها، چشم دوختن
یعنی تا اونجایی که میشه، فهمیدن و فهمیدن
اما بعضی وقتها اتفاقاتی می افته که کار سخت میشه. نمی خوام بگم چه چیزایی کارها رو سخت می کنه. همه ی ما این چیزا رو خوب می دونیم. تنگناها، کمبودها، چوب لای چرخ گذاشتن ها، مشکلات جورواجور. تنهایی کار کنی یه جور گرفتاری. جمعی کار کنی یه جور دیگه.بعد یه مدت دست و پنجه نرم کردن با این تنگناها، پیش میاد وقتی که بشینی پیش خودت فکر کنی؛ دارم چیکار می کنم. اون همه لذتی که می بردم چی شد. حالا چرا اینقدر درگیر چیزای الکی و حاشیه ای شدم. " چرا اینقدر عذاب "
این مسایل ممکنه برای خیلی ها پیش بیاد! اما چیزی که مهمه اینه که : اون چیز اولی و همیشگی؛ اینکه :
" من از دیدن این آسمون بالای سرم بی نهایت لذت می برم"
همیشه هست و هیچ وقت تباه نمی شه. به قول مرحوم دکتر تقی عدالتی :
" آماتور یعنی عاشق، یعنی دوستدار"
آره همینه؛ بی خیال تمام گرفتاریها و عذابها :
به عشقمون برسیم، همین و بس !
نجوم ؛ لذت و دیگر هیچ

بهانه ی سرد ...

این شبها پر از ستاره است، و ماه ، همان ماهی که خیلی از شب ها نقطه ی اشتراک نگاههای ماست، نقطه ی اشتراک نگاه دوستانی که فاصله ای به اندازه ی گیلان تا تهران، تهران تا زابل، زابل تا گیلان و... دارند، اما هر شب به اندازه ی سر سوزن هم که شده ( خواه با مهربانی، خواه بی مهربانی ) به یاد هم به آسمان نگاه می کنند و این وسعت بزرگ پر ستاره را به یاد تک تک شب های رصدی، و سرما و سرما و سرما ... که بیشتر از همه در خاطره ها مانده می بلعند و کمتر اتفاق می افتد که با هر بار نگاه کردن، چهره ای در تاریکی که تا گلو در سرما فرو رفته در خاطره ها مجسم نشود. این شب ها، این شب های سرد و پرخاطره ی زمستانی، با جبار ، صورت فلکی محافظ که در ذهن ها پررنگ تر از همه به جا مانده، درد شیرینی با خودش به همراه دارد، درد از دوری ها و شیرینی از این بابت که آسمان همیشه بهانه ی خوبی برای تجدید خاطرات و با هم بودنهاست و یاد آوری آن سرما ها، کاهی گرممان می کند.

شیرین تر از عسل

شب گذشته، پس از چند روز، ابرها کم کم پرده از اسرار آسمان سرد زمستان گشودند. در میان بازی ابرها اولین چیزی که جلب توجه می کرد ماه بود و کمی آن طرف تر جرمی پر نور و زرد از قدر صفر.

همسایه ی دیشب ماه کسی نبود جز زحل که معروف به ارباب حلقه داران منظومه ی شمسی است. زحل این روزها مهمان برج تیرماه از برحهای دوازده گانه است. سرطان یا خرچنگ صورت فلکی ای کم فروغ است که امروزه در شهرها، به زحمت بتوان اثری از آن در آسمان یافت! با این حال این صورت فلکی یکی از زیبا ترین اجرام آسمان را که به راحتی با چشم غیر مسلح قابل رویت است ( البته نه در شهر ) را در خود جای داده است. این جرم زیبا و جذاب یک خوشه ی باز است که کندوی عسل نام دارد و جرم شماره ی 44 از فهرست مسیه است. رصد کندوی اصل با چشم و یا دوربین دوچشمی شاید شیرین تر از عسل باشد! قدر این خوشه 4 و قطر زاویه ای آن 80 دقیقه و در فاصله ی 500 سال نوری از ما واقع است.
و اما زحل در مهمانی سرطان بسیار نزدیک به کندوی عسل است و در شبهای اواسط بهمن ماه ضیافتی میان این دو برپاست. به راحتی می توانید زحل و کندوی عسل را با هم در منظر دوربین دوچشمی قرار دهید و از دیدن آنها لذت ببرید. تعقیب حرکت آرام زحل به سمت کندوی عسل در این شبها نیز خالی از لطف نیست. عکسهای خوب و به یاد ماندنی ای هم می توانید بگیرید. اگر امکانات عکاسی ندارید، پیشنهاد اینست که از پشت دوربین دو چشمی، از این پدیده ی جالب طراحی کنید. برای این کار حتما چراغ قوه ی قرمز به همراه داشته باشید.
کندوی عسل یکی دیگر از خوشه های متعدد آسمان زمستان است که با چشم غیر مسلح قابل رویت است.


به خونه خوش اومدی؛
فضا پیمای استارداست ناسا که درفوریه ی سال 1999 به قصد نمونه برداری از دنباله دار ویلد2 به فضا
پرتاب شده بود پس از 7 سال و طی مسافت 4.6 میلیون کیلومتر، صبح روز یکشنبه( پانزدهم ژانویه ی 2006 ) با اتمام موفقیت آمیز ماموریتش به زمین بازگشت. کپسول نمونه برداری این فضاپیما در صحت کامل در صحرای" یوتاه " فرود آمد.
استار داست یک سال پس از پرتاب شروع به جمع آوری غبار میان سیاره ای نمود و این کار با پرواز از نزدیکی سیارک ( 5535) در نوامبر 2002 ادامه یافت تا در در ژانویه ی 2004 به هدف از پیش تعیین شده اش دنباله دار ویلد2 رسید. استارداست از مواد دنباله دار نمونه برداری کرد و عکسهایی از هسته ی آن گرفت.
به این ترتیب دیگر پروژه ی بررسی نزدیک دنباله دارها پس از دیپ ایمپکت نیز با موفقیت به انجام رسید و اطلاعات بسیار ارزشمندی در اختیار اخترشناسان قرار گرفت.
بررسی نمونه های بدست آمده از دنباله دار و مواد میان سیاره ای و تجزیه و تحلیل دانسته های حاصل از آن گامی بسیار ارزشمند در جهت ارتقای دانش بشر از چگونگی تشکیل منظومه ی شمسی، تکامل سیارات و منشاء حیات خواهد بود.

شبهای سرد، خوشه های باز و چشمان تیزبین و سمج ( قسمت آخر )

M36 , M37
پس از برساوش نوبت به ارابه ران به همراه ستاره ی پرنور ( قدر 0 ) عیوق می رسد.
بنا به داستانهای قدیمی، این ستاره، مراقبت از زئوس را در کودکی عنده دار بوده است.
در طرفین خط واصل ستاره های تتا و بتای ارابه ران دو خوشه ی باز( ام 36 و ام 37) به ترتیب با قدرهای 6.5 و 6 در آسمانی تاریک، چشم نوازند. قطر زاویه ای این دو به ترتیب 12 و 20 دقیقه ی قوسی و فاصله ی هر دوی آنها از ما حدود 4000 سال نوری است. رصد این خوشه ها با دوربین دوچشمی و تلسکوپ ( به خصوص در بزرگنمایی های کم ) بسیار هیجان انگیز و لذت بخش است.

M35
کاستور و پولوکس پسران زئوس و لدا که برادرانی دو قلو بودند قهرمان بسیاری از جنگها در اساطیر روم و یونان باستان بوده اند. این دو، درخشانترین ستارگان صورت فلکی دو پیکرند که در کتاب « صورالکواکب عبدالرحمن صوفی توامین نامیده شده و از آن جهت که در وسط آسمان و نسبت به سایر صور روشنتر است، آن را جوزا گفته اند. » ( کتاب ستارگان، تالیف رابرت برنهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول 1371 )
در پای چوزا و در فاصله ی 2 درجه ی غربی از ستاره ی اتای این صورت فلکی، خوشه ی بازی از قدر 5.5 با گستردگی زیاد ( 30 دقیقه ی قوسی ) در آسمانی تاریک، مانند لکه ای مه آلود در چشم غیر مسلح به نظر می آید. ام 35 در فاصله ی 3000 سال نوری از ما واقع است. با دوربین دوچشمی و تلسکوپ با بزرگنمایی کم ستارگان درخشانی را در این مجموعه ملاقات خواهید کرد.

M48
کنار نوار راه شیری در فاصله ی 3 درجه ی شرقی از ستاره ی زتای تکشاخ این خوشه را خواهید یافت. خوشه ی مذکور با قدر 5.5 و قطر زاویه ای 40 دقیقه ی قوسی در فاصله ی 2500 سال نوری از ما قرار دارد. این خوشه در منظر دوربین دوچشمی بسیار پر نور و روشن به نظر می رسد.

M47
اگر خطی از بتا به آلفای کلب اکبر ( شباهنگ ) بگذرانید و تقریبا به اندازه ی دو برابر فاصله ی این دو ادامه دهید به این خوشه خواهید رسید. این خوشه از قدر 4.5 و گستردگی 8 دقیقه ی قوسی در فاصله ی 2000سال نوری از ما جای گرفته است. پیدا کردن آن با چشم غیر مسلح در آسمانی تاریک و بدون آلودگی کار سختی نیست. اگر با دوربین دوچشمی به سمتش نشانه بروید در همسایگی اش دو خوشه ی باز دیگر خواهید یافت که یکی جرم شماره ی 46 از فهرست مسیه و دیگری جرم شماره ی 2423 از فهرست عمومی جدید خواهد بود. این دو به ترتیب از قدر 6.5 و 7 با قطر زاویه ای 10 دقیقه هستند.

M41
درخشانترین ستاره ی آسمان روی بینی سگ شکارچی ( کلب اکبر ) جای گرفته است و به شباهنگ یا شعرای یمانی معروف است. « این ستاره مورد پرستش اعراب و مصریان قدیم بوده است. نامهای دیگر این ستاره، کاروانکش و رقیب الثریاست و قدما آن را با ستاره ی شعرای شامی و ستاره ی سهیل، خواهر می پنداشتند.» ( کتاب ستارگان، تالیف رابرت برنهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول 1371 )
ام 41 کمی پایین تر از نیمه راه بین شباهنگ و ستاره ی اومیکرون سگ بزرگ سوسو می زند. قدر این خوشه 5 و قطر زاویه ای آن 30 دقیقه است و در فاصله ی 2500 سال نوری از ما واقع است.

این بود 9 خوشه ی باز در نوار راه شیری که با چشم غیر مسلح قابل رویت اند. همانطور که می دانید خوشه های باز از ستارگان جوانی تشکل شده اند که در مرحله ی رشته ی اصلی از دوران تکاملی خود بسر می برند و جایگاه آنها در کهکشان مارپیچی ما در بازوهاست. در زمستان، امتداد دید ما در کهکشان را شیری به سمت لبه ( خلاف جهت مرکز ) بوده و به همین خاطر آسمان زمستان آکنده از خوشه های ستاره ای باز است.

آسمان سرد زمستان جولانگاه خوشه های باز است. تعدادی از این مجمو عه های ستاره ای را می توان با چشم غیر مسلح دید.

البته زیر یک آسمان کاملا تاریک وشفاف !
تعدادی از این خوشه های ستاره ای، که همه در محدوده ی نوار راه شیری قرار دارند را در چند پست متوالی معرفی خواهیم کرد. اگر آسمانی کاملا تاریک ( با حد قدر بالای 6 ) و شفاف در این شبهای سرد و خاطره انگیز زمستانی گیرتان آمد با چشمان تیزبینتان سری به این خوشه های باز بزنید و یادتان نرود که جای ما را خالی کنید! :

M39
این خوشه دارای چند ستاره ی روشن است که پر نورترین آنها از قدر 6.5 است. در مجموع قدر این خوشه 5.5 است. به جرات می توان کفت که دیدن این خوشه با چشم غیر مسلح ( یا با دوربین دو چشمی ) بسیار لذت بخش تر از دیدن آن با تلسکوپ است ( امتحان کنید ). با دوربین دوچشمی، ستارگان خوشه به راحتی قابل تفکیک اند. قطر زاویه ای آن در حدود 35 دقیقه ی قوسی و فاصله ی آن از ما حدود 4200 سال نوری است ( به 4200 سال پیش خوش آمدید! ). این مجموعه در محدوده ی صورت فلکی دجاجه واقع است و برای دیدن آن در این روزها کافیست پس از غروب خورشید و تاریکی کامل آسمان رو به افق شمال غربی نگاه کنید. این جرم در فاصله ی 9 درجه ای بالای دنب ( آلفای دجاجه ) درست در امتداد صلیب شمالی ( دجاجه ) در راه شیری جای گرفته است.

M34
در نزدیکی نوار ابر مانند راه شیری در فاصله ی 1500 سال نوری از ما، خوشه ی بازی در قلمرو فهرمان افسانه ای که سوار بر اسب بالدارش ( پگاسوس ) آندرومدا را از اسارت هیولای دریایی نجات بخشید، سوسو می زند، این قهرمان کسی نیست جز برساوش. قدر این خوشه، 6 و قطر زاویه ای آن 25 دقیق ی قوسی است. این خوشه در منظر دوربین دوچشمی بیار زیباست.

دو قلوهای معروف

دیدن خوشه های دوقلوی بسیار معروف ( h & x ) در نیمه راه بین ذات الکرسی و برساوش خالی از لطف نیست. در آسمانی تاریک و شفاف این دو خوشه در کنار هم از قدر 4 و با گستردگی زیاد، مثل نگینی در نوار راه شیری می درخشند.

( ادمه دارد )

راستی :

ستاره ی قطبی نامی است که شاید همه برای یکبار هم که شده آنرا شنیده باشند. تلسکوپ فضایی هابل به تازگی توانست آنرا به صورت ستاره ای سه گانه ببیند !
اخترشناسان در تلاشند تا پارامترهای مداری این ستاره ی سه گانه را به دقت محاسبه کنند. این قضیه از آنجا که ستاره ی قطبی از نوع متغیرهای قیفاووسی است بسیا پراهمیت است.
متغیرهای قیفاووسی ابزاری برای سنجش فاصله در کیهان هستند.

سلام ؛
ما هنوز نفس می کشیم

بی مقدمه برید روی لینک پایین کلیک کنید و یه کتاب کامل، رایگان و بسیار جالب از اتفاقات نجومی

و پروژه های رصدی ( برای منجمین آماتور ) سال 2006 دانلود کنید :

http://www.universetoday.com/whatsup

در ضمن ما تا اطلاع ثانوی به نفس کشیدن ادامه میدیم